สารพันความรู้

ไม่เฉพาะแต่คนไทยเท่านั้นที่รู้จักรับประทานใบกะเพราเป็นอาหารและยา ชาวเอเชียทุกชาติก็รู้จักใบกะเพราและบางชาติก็รู้จักใช้ประโยชน์จากใบกระเพราด้วย อย่างเช่นชาวอินเดียที่บูชาใบกระเพราเป็นใบไม้ศักดิ์สิทธิ์ตั้งชื่อให้ว่า โฮลลี่ เบซิลและยังใช้สมุนไพรตัวนี้ปรุงอาหารประจำวัน ซึ่งก็ไม่ต่างกับคนไทยที่อาศัยกลิ่นและรสของใบกระเพราดับกลิ่นคาวและชูรส

นิยมใช้อบเชยในการทำเครื่องแกงเช่น พริกแกงกระหรี่ประเภทผัด ใช้เป็นไส้กระหรี่ปั๊ปหรือใช้ร่วมกับโป๊ยกั้กในอาหารคาวประเภทต้มเช่น พะโล้และเนื้อตุ๋น ส่วนในประเทศแถบตะวันตก มักใส่อบเชยในของหวาน เช่น ซินนามอนโรลล์ ใช้ผงอบเชยละเอียดโรยหน้ากาแฟใส่นมและนอกจากนี้ยังมีลูกอม หมากฝรั่งและยาสีฟันรสอบเชยอีกด้วย

พริกขี้หนูโดยปกติผลมักชี้ขึ้น มีลักษณะทั้งแบนๆ กลมยาวจนถึงพองอ้วนสั้น ขนาดของผลมีตั้งแต่ขนาดผลเล็กไปจนกระทั่งมีผลขนาดใหญ่ ผลแก่มีรสเผ็ดจัด ในการนำมาประกอบอาหารสามารถใช้ได้ทั้งในรูปพริกสด พริกแห้ง พริกป่นหรือนำมาดองกับน้ำส้ม พริกเป็นส่วนประกอบหลักของน้ำพริกแกง ใช้ปรุงรสอาหารให้มีรสเผ็ดตามต้องการในอาหารไทยทุกประเภท

พริกชี้ฟ้ามีผลรูปทรงกระบอกยาวมีลักษณะเป็นกระเปาะปลายเรียวแหลม มักโค้งงอ ยาว 6-9 เซนติเมตร ผิวเป็นมันสีเขียว เมื่อผลแก่สุกจะเปลี่ยนสีจากเขียวเป็นแดงหรือเหลือง ผลพริกมีความเผ็ดแตกต่างกันไป บางพันธุ์เผ็ดจัด บางพันธุ์ไม่เผ็ดเลย ใช้ประกอบอาหารได้หลายชนิดหรือใช้ปรุงแต่งให้อาหารมีสีสันสวยงามมากขึ้น

ส้มซ่าเป็นไม้พุ่มขนาดกลาง ผลโตกว่าผลมะกรูดเล็กน้อยคล้ายส้มจุก ผิวหยาบขรุขระค่อนข้างหนา เปลือกผลมีกลิ่นหอม นิยมนำไปหั่นเป็นฝอยๆ ใส่หมูแนม ปลาแนมและหมี่กรอบ เพิ่มกลิ่นหอมทำให้ชวนรับประทานยิ่งขึ้น น้ำขนมจีนที่เป็น "น้ำพริก" เมือนำผลส้มซ๋าแก่จัดผ่าครึ่งผลใส่ลงไปจะช่วยให้มีกลิ่นหอมและช่วยเพิ่มรสชาติในการรับประทาน

กานพลูเป็นสมุนไพรที่มีกลิ่นหอมเฉพาะ ส่วนที่นำมาใช้ได้แก่ เปลือกต้น ใบ ดอกตูม ผล น้ำมันหอมระเหย วิธีใช้ในการประกอบอาหารแกะเอาเกสรออกก่อน จึงคั่วเพื่อให้มีกลิ่นหอมและมีรสเผ็ด ถ้าใส่ในพริกแกงต้องนำไปป่นก่อนเช่น แกงมัสมั่น แกงบุ่มไบ๋ เป็นต้น หรือจะใช้ทั้งดอกก็ได้ เช่น ใส่ในต้มเนื้อ ใช้เป็นส่วนผสมในเครื่องแกงได้หลายชนิด

ผักชีเป็นพืชล้มลุก สามารถใช้ทุกส่วนบริโภค ลำต้นมีสีเขียวเข้มและใบมีขนาดเล็ก สามารถนำมาประกอบอาหารหรือกินสดๆ ก็ได้ นอกจากจะใช้ในการตกแต่งอาหารสวยงามแล้วผักชียังช่วยดับความคาวของอาหารได้หลากหลายชนิด

ยี่หร่าหรือเป็นพืชตระกูลกระเพรา อาหารไทยใช้ยี่หร่าในการปรุงแต่งกลิ่นอาหาร ยี่หร่าเม็ดเล็กจะมีกลิ่นหอมกว่าเม็ดใหญ่ รสเผ็ดร้อนและขม วิธีใช้ในการประกอบอาหารก่อนใช้ต้องคั่วเมล็ดแก่ผ่านการตากแห้ง ทุบหรือโขลกหมักเนื้อสัตว์ดับกลิ่นคาว ให้กลิ่นหอมผสมกับเครื่องแกงเช่น แกงเผ็ด แกงกะหรี่ แกงเขียวหวาน พะแนง หรือใช้แต่งกลิ่นขนมปังหรือเค้ก

ข่าเป็นไม้ล้มลุก ลำต้นลงหัวอยู่ใต้ดิน ลักษณะภายนอกของลำต้นมีข้อและปล้องเห็นได้ชัดเจน ส่วนที่นำมาใช้ในการประกอบอาหารเป็นเหง้า ดอกและหน่ออ่อน อาหารไทยใช้ข่าเป็นเครื่องเทศแต่งกลิ่นอาหารและดับกลิ่นคาวพวกเนื้อสัตว์ต่างๆ เช่น ต้มยำปลา ข้าวต้มปลา ต้มข่าไก่เป็นต้น เป็นส่วนผสมในเครื่องแกงต่างๆ ดอกและลำต้นอ่อนใช้รับประทาน

ประเภท: ไว้ปรุงรสอาหาร

เป็นวัตถุดิบที่เจอเกือบในทุกเมนู ไม่ว่าจะเป็น ผัด แกง ทอด ต้ม มีสรรพคุณหลากหลายไม่ว่าจะเป็นเรื่องควบคุมความดัน บำรุงเลือด ป้องกันโรคหัวใจ ขับลม ป้องกันไขหวัด เป็นต้น

สรรพคุณทางยา: ช่วยลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเส้นเลือด ความดันโลหิตสูงและปริมาณน้ำตาลในเส้นเลือด รักษาโรคที่เกี่ยวกับกระเพาะอาหารและลำไส้ นอกจากนี้ยังสามารถป้องกันโรคหวัดได้อีกด้วย

ส่วนที่ใช้อยู่ในหัวหรือกลีบ หัวใช้สดหรือแห้งก็ได้ กระเทียมนำมาประกอบอาหารหรือใช้ดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์และเพิ่มรสชาติให้ักับอาหารประเภทผัดต่างๆ ทั้งยังใช้กระเทียมเจียวโรยหน้าตกแต่งอาหารหรือใช้เป็นส่วนประกอบที่สำคัญอย่างหนึ่งในเครื่องแกงชนิดต่างๆ นอกจากนี้ใบและหัวกระเทียมสดยังเป็นผักใช้รับประทาน รวมถึงสามารถนำไปทำกระเทียมดองด้วย

ขิงมีเหง้าใต้ดิน เปลือกนอกสีน้ำตาลแกมเหลือง เนื้อในสีนวลมีกลิ่นหอมเฉพาะ ส่วนที่ใช้นำมาประกอบอาหารได้แก่เหง้า หน่ออ่อน เนื้ออ่อนในลำต้นและช่อดอกอ่อน ขิงเป็นเครื่องเทศที่ใช้ในการแต่งกลิ่นอาหาร เพิ่มรสชาติและดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์และยังมีสารอาหารที่มีคุณค่าต่อร่างกายมากมายทั้งโปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรต แคลเซียมและวิตามินเอ

กระชายเป็นพืชล้มลุกมีเหง้าหรือลำต้นอยู่ใต้ดิน ซึ่งมีลักษณะเรียว ยาวอวบน้ำ ตรงกลางเหง้าจะพองคล้ายกระสวย ออกเกาะกลุ่มกันเป็นกระจุกเนื้อข้างในเป็นสีเหลืองมีกลิ่นหอม ส่วนที่ใช้ในการประกอบอาหารคือเหง้าและรากเป็นส่วนผสมของเครื่องแกงขนมจีนน้ำยา ใช้เพื่อดับกลิ่นคาวเนื้อและปลา เช่น ผัดเผ็ดปลาดุก แกงเผ็ดเนื้อ หลนปลาร้าเป็นต้น

ใบและผิวมะกรูดเป็นเครื่องเทศผสมใน เครื่องแกงหลายชนิดของแกงเผ็ดและผัดเผ็ด น้ำมะกรูดมีรสเปรี้ยวใช้ปรุงอาหารดับกลิ่นคาว นิยมใส่น้ำมะกรูดในปลาร้าหลน แกงส้ม แกงเทโพ ใบมะกรูดโดยการฉีกหรือหั่นฝอยเพื่อกลบคาวหรือแต่งกลิ่นในแกงเผ็ด ผัดเผ็ด ฉู่ฉี่ปลา แกงต้มส้ม ต้มยำ ห่อหมก ทอดมันและใช้โรยหน้าอาหารที่ปรุงเสร็จแล้วเพื่อแต่งกลิ่น

มะนาวเป็นผลไม้ชนิดหนึ่งมีรสเปรี้่ยวจัดอยู่ในสกุลส้ม นับเป็นผลไม้ที่มีคุณค่า น้ำมะนาวใช้เป็นเครื่องปรุงรสอาหารให้เปรี้ยว ใส่ในต้มยำ ส้มตำ พล่า ยำ น้ำพริกชนิดต่งๆ เช่น น้ำพริกกะปิ ปลากหมึกนึ่งมะนาวและใช้ผสมน้ำเป็นเครื่องดื่ม

จัดเป็นผักสมุนไพรชนิดหนึ่งที่นิยมนำมาประกอบอาหารโดยเฉพาะกับอาหารทะเล หรือเมนูที่มีกลิ่มฉุน เพราะสามารถดับกลิ่นคาว และช่วยเพิ่มรสชาติของอาหารได้ดี เช่น ต้มยำทะเล, หอยยำตะไคร้, เครื่องแกงต่างๆ เป็นต้น

ตะไคร้เป็นพืชที่เจริญเติบโตง่าย มีทรงพุ่มสูงประมาณ 1 เมตร สามารถนำมาใช้ได้ทั้งต้นทั้งในส่วนของลำต้น หัว ใบและราก สามารใช้ปรุงอาหารได้หลายอย่าง อีกทั้งยังนิยมนำมาต้มเป็นน้ำดื่มช่วยให้เจริญอาหาร มีประโยชน์ต่อร่างกาย ช่วยเพิ่มเกลือแร่ที่จำเป็นหลายชนิดเช่นแคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็กและวิตามินเอ

ส่วนที่นำมาใช้เป็นใบสดและลำต้น ใช้รับประทานเป็นผักสดเป็นเครื่้องเคียงแกล้มกับน้ำพริก พล่า ยำ ช่วยดับกลิ่นคาวและช่วยให้อาหารมีกลิ่นหอมน่ารับประทาน สาระแหน่มักใช้เป็นส่วนผสมในการทำไอศกรีมและชาสมุนไพรทั้งร้อนและเย็น มักผสมในอาหารกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ

ลูกจันทน์เทศและดอกจันท์เป็นเครื่งอยาที่ใช้มากในยาไทยและเป็นเครื่องเทศที่รู้จักกันทั่วโลก มีรสเผ็ดร้อน กลิ่นหอมเฉพาะ เนื้อมีรสเปรี้ยวฝาดเล็กน้อย สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วน เนื้อผลคือส่วนของเมล็ดมีสีน้ำตาลเข้ม ดอกคือส่วนขอเยื่อหุ้มมีสีแดงเข้ม ใช้เป็นเครื่องปรุงแต่งอาหารคาวหวานหลายชนิดเช่น ขนมปัง เนื้อตุ๋นต่างๆ แกงมัสมั่นเป็นต้น

มีลักษณะใบยาวเรียว ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบผิวใบเป็นมัน สามารถนำมาใช้ในส่วนของลำต้น รากและใบสด เป็นพืชที่รู้จักกันดีของคนไทยสามารถนำไปใช้ประโชบน์ได้สารพัดอย่าง นำมาปรุงอาหารประเภทคาวหวานและเครื่องดื่ม ช่วยดับกลิ่นคาวเพิ่มกลิ่นหอมของอาหารให้น่ารับประทานยิ่งขึ้น ใบเตยหอมจะให้ทั้งสีและกลิ่น สีที่ได้จากใบเตยคือสีเขียว

เป็นเครื่องเทศที่ให้รสเผ็ดร้อน สามารถนำมาทำพริกไทยแห้งเป็นเครื่องปรุงสำหรับอาหาร หากนำมาทำให้แห้งทั้งเปลือกจะได้พริกไทยดำ เนื่องจากผงของเปลือกเป็นสีดำปนอยู่ ส่วนพริกไทยขาวได้จากการลอกเปลือกออก พริกไทยเป็นส่วนผสมในเครื่องแกงทุกชนิด คนไทยใช้พริกไทยสดในการประกอบอาหาร เช่น แกงเผ็ด แกงป่า ผัดเผ็ดเป็นต้น

งาเป็นพืชล้มลุก เมล็ดเล็กๆ สีขาวหรือสีดำ มีประโยชน์ต่อร่างกายให้คุณค่าทางโภชนาการสูงอุดมด้วยวิตามินบี ใช้เป็นอาหารและเครื่องเทศ สามารถบีบเอาน้ำมันได้ กลิ่นและรสของเมล็ดงาคล้ายกับถั่ว สามารถนำไปประกอบอาหารได้ทุกประเภทหรือดับกลิ่นครวปลาและอาหารทะเล น้ำมันงาใช้ทำน้ำสลัดเพื่อสุขภาพหรือเป็นน้ำมันปรุงอาหาร

หอม แดงช่วยดับกลิ่นคาวและเพิ่มรสชาติ เป็นส่วนประกอบสำคัญในเครื่องแกงทุกชนิด ใช้ในอาหารประเภทแกงเผ็ด ต้มโคล้ง แกงเลียง ต้มยำ อาหารประเภทหลน อาหารประเภทยำ ลาบ น้ำพริกต่างๆ อาจาด เมี่ยง เครื่องเคียงของข้าวซอย ใช้ในขนมหวาน เช่นขนมหม้อแกง ใช้หอมแดงซอย เจียวให้เหลืองโรยหน้า ต้นและใบใช้เป็นผักสดสำหรับเป็นเครื่องเคียง

ต้นหอมเป็นพืชตะกูลเดียวกับกระเทียม มีหัวสีขาวหรือสีขาวปนม่วงอยู่ใต้ดิน สามารถนำมารับปะรทานได้ทุกส่วนทั้งใบ ดอกและหัว มีกลิ่นฉุนและรสซ่านิยมนำมารับประทานเป็นผักเคียงกับอาหารชนิดอื่นๆ เช่น ขาวหมูแดง ส่วนใบใช้โรยหน้าอาหารและใส่ในต้ม ผัด ยำ หรือแกงต่างๆ รวมถึงสามารถนำไปดองด้วย

มีลักษณะเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน เนื้อเป็นสีเหลือง เหลืองเข้มจนสีแดงจัด มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว นำไปใช้ประโยชน์ได้ทั้งสดและแห้ง เหง้าแห้งนิยมป่นเป็นผง ใช้ประกอบอาหารได้หลากหลายชนิดใช้ปรุงแต่งกลิ่นและรสในอาหาร โดยเฉพาะอาหารทางภาคใต้เช่นแกงเหลือง แกงไตปลา แกงกะหรี่ ไก่ทอดขมิ้นเป็นต้น

ขึ้นฉ่าย

อีกหนึ่งผักสวนครัวที่พบบ่อยอีกชนิดก็คือ ขึ้นฉ่าย ด้วยกลิ่นหอมฉุนที่ช่วยเพิ่มรสชาติให้กับหลากหลายเมนู เช่น ปลาผัดขึ้นฉ่าย แกงจืดเต้าหู้หมูสับ เมนูยำต่างๆ อีกทั้งสรรพคุณในเรื่องบำรุงหัวใจ ลดความดันโลหิต รักษาโรคอัลไซเมอร์ ช่วนลดอาการอักเสบ และต่อต้านมะเร็ง เป็นต้น

ชะอม 

รับประทานเป็นผักจิ้มโดยการลวกหรือนึ่งให้สุก หรือใช้ยอดและใบอ่อนเด็ดสั้นๆนำมาชุบไข่ทอดรับประทานร่วมกันน้ำพริกกะปิ ชาวเหนือและชาวอีสานนิยมนำชะอมไปปรุงเป็นแกง เช่น แกงอ่อม แกงแคและแกงลาว

ประโยชน์
-ช่วยต่อต้านสารอนุมูลอิสระ เนื่องจากมีวิตามินเอสูง
-ยอดชะอมช่วยลดความร้อนภายในร่างกายได้
-รสมันของชะอม มีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ
-ช่วยในการขับถ่าย ป้องกันโรคท้องผูก ช่วยให้ระบบทางเดินอาหารทำงานได้เป็นปกติ
-รากชะอมนำมาฝนกิน สามารถช่วยแก้อาการปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ และช่วยขับลมในลำไส้ได้
-สรรพคุณพิเศษของชะอมที่มีส่วนช่วยในการบำรุงเส้นเอ็น แก้อาการลิ้นอักเสบเป็นผื่นแดง